Mùa nước về không chỉ mang theo phù sa cho sông ruộng, mà còn mang theo tôm cá cũng xuôi dòng tìm về hạ lưu, chảy tràn trong kí ức mình về 1 loài cá xuất hiện đầu tiên theo dòng nước lũ: cá linh.
Cá linh
Đã bao mùa rồi, vùng đất châu thổ này đã khô kiệt khi mùa nước nổi theo quy luật tự nhiên dần dần mất khúc. Như hiểu nỗi mong mỏi của con người, năm nay nước sớm ở vùng đầu nguồn nên nước lũ về sớm hơn. Và dường như mực nước cao hơn các năm qua.
Có lẽ mấy năm rồi không có lụt nên cá linh không về. Bà con vùng đầu nguồn nhớ lắm bữa cơm với cá linh trong những ngày mưa gió giữa trời nước mênh mông thưở nào.
Cá linh và bông điên điển dường như là đặc sản riêng của vùng sông nước- ảnh Dân việt
Các bác lão ngư cho biết, hằng năm mùa nước nổi, cá linh đẻ trứng ở vùng biển Hồ, Campuchia rồi đổ về vùng sông Tiền, sông Hậu. Rồi trên dặm đường trôi dạt ấy, chúng cứ lớn dần, rồi men theo sông rạch lên ruộng. Đầu mùa lũ bé bằng đầu đũa, rồi cuối mùa bằng ngón cẳng cái. Đến lúc trưởng thành chúng lại ào ạt tuôn ra sông Cái, sông lớn để quay về thượng nguồn làm nhiệm vụ duy trì nòi giống cho mùa nước năm sau.
Theo những người am hiểu, có 2 giống khác nhau. Cá linh rìa và cá linh ống. Khi còn nhỏ gọi là cá linh cám, khi lớn hơn chút gọi là cá linh non.
Hồi trước, mỗi lần nước lũ tràn về, cá linh non tràn về, lúc đó người ta chỉ cần dùng vợt lớn xúc ngược dòng nước cũng đủ cho bữa ăn hàng ngày. Khi nước bắt đầu tràn ngược các cánh đông mênh mông, đàn cá linh nhởn nhơ trên đồng ruộng. chúng lớn lên hàng ngày giúp cư dân nghèo khó vùng nước nổi có đồng ra đồng vô đong gạo.
Mùa cá linh về, người ta chuẩn bị những chiếc xuống lưới đánh bắt. Người ta chuẩn bị nhiều như: vợt, lưới vợt, đóng đáy..
Nhiều bậc cao niên kể rằng, cách đâu hơn nửa thế kỉ, cá linh nhiều quá, người ta phải lấy cá linh dùng vào việc ủ phân. Nấu nước mắm hoặc làm mắm dự trữ. Nhiều người còn bảo nghèo quá không có tiền mua dầu nên nấu cá linh làm đèn thắp sắng như nhiều nơi dùng đèn bằng dầu mù u vậy.
Nấu nước mắm từ cá linh
Có thể nói chưa nơi nào trữ lượng cá linh nhiều như vùng sông Tiền, sông Hậu và cũng chưa có loài cá nào đóng vai trò quan trọng trong đời sống như cá linh vậy.
Xem thêm những kí ức của người con miền sông nước về mùa cá linh qua video "Mùa cá linh" trong chương trình Nẻo về cội nguồn:
